Die Bou van Veerkragtige Ekonomieë Begin met Gesonde Vroue
Terwyl Suid-Afrika Vrouemaand in Augustus vier onder die tema ‘Bou veerkragtige ekonomieë vir almal’, moedig die Kankervereniging van Suid-Afrika (KANSA) vroue aan om te erken dat hul gesondheid sentraal staan tot hul bemagtiging, produktiwiteit en welstand. Bors- en servikale kanker bly die voorste kankers wat vroue in die land raak, en KANSA gaan voort om bewusmaking, opvoeding en sifting hieroor te prioritiseer. Vanjaar is die fokus op baarmoedergesondheid – ‘n kritieke aspek van vroue se gesondheid wat dikwels oor die hoof gesien word – met die doel om vroeëre opsporing, groter bewustheid en ingeligte besluitneming aan te moedig.
“Die baarmoeder is nie net sentraal in ‘n vrou se menstruele siklus nie,” sê Lorraine Govender, KANSA Nasionale Bestuurder: Gesondheidsprogramme, “dit speel ‘n deurslaggewende rol in vroue se algemene gesondheid. Die uitdaging is dat baie vroue onbewus is van algemene baarmoedertoestande, of simptome afmaak as ‘normaal’ of iets om stil te verduur.”
Hierdie Vrouemaand doen KANSA ‘n beroep op vroue om jaarlikse ondersoeke te prioritiseer, vrae te vra en duidelikheid te soek oor enige reproduktiewe gesondheidskwessies. Govender beklemtoon dat KANSA wil hê vroue moet weet dat swaar bloeding, erge pyn en aanhoudende bekkendruk nie net ‘deel van vrouwees’ is nie. Dit is waarskuwingstekens wat aandag nodig het. Om toestande soos fibroïede, endometriose en hormonale afwykings te verstaan, is die sleutel tot die beskerming van ‘n vrou se gesondheid en om te weet wanneer om op te tree.
Toe *Lerato Mothapo van Johannesburg hierdie simptome, sowel as erge rugpyn en moegheid in 2023 ervaar het, het sy nie besef dit is simptome van baarmoederkanker nie. “As ek toe geweet het wat ek nou weet,” sê sy, “sou ek sterker vir myself gepleit het tydens ginekologiese besoeke daardie jaar.” *Nie haar regte naam nie.
Uiteindelik was dit stadig en frustrerend om by die diagnose te kom. ‘n Weefselbiopsie het abnormale selle aan die lig gebring en Mothapo is na ‘n ginekoloog-onkoloog verwys wat onmiddellik kanker en ‘n gewas wat in haar baarmoeder groei, geïdentifiseer het. Na ‘n volle reeks toetse het Mothapo in April vanjaar ‘n totale abdominale histerektomie ondergaan. Die finale patologie het stadium 2 kanker bevestig.
Baarmoederkanker (ook bekend as endometrium- of baarmoederkanker) is die sesde algemeenste kanker wat vroue in Suid-Afrika affekteer (wanneer nie-melanoom velkanker by top kankers ingesluit word), (1) maar bewustheid bly laag. Sterftesyfers as gevolg van baarmoederkanker het die afgelope 20 jaar skerp gestyg (2). Soos met enige tipe kanker, hoe vroeër dit gediagnoseer word, hoe beter is die uitkoms. Daarom moedig KANSA vroue, veral vanaf die ouderdom van 30, aan om proaktief te wees oor hul voortplantingsgesondheid.
KANSA noem dat daar faktore is wat die risiko van baarmoederkanker kan verhoog: genetika, onvermoë om swanger te raak, seldsame menstruele siklus of aanvang van menstruasie voor die ouderdom van 12, estrogeenvervangingsterapie sonder die gebruik van progesteroon, diabetes, tabakgebruik, gebrek aan oefening, vetsug en alkoholgebruik.
Govender voeg by dat waarskuwingstekens nie geïgnoreer moet word nie, soos abnormale vaginale bloeding (veral na menopouse), ongewone afskeiding en bekken- of buikpyn of druk, veral tydens omgang of wanneer jy urineer.
“As enige van hierdie simptome voorkom en veral as dit vererger, is dit belangrik om so gou moontlik ‘n gesondheidswerker te sien,” voeg Govender by.
“Ten spyte van die trauma en pyn van diagnose”, sê Mothapo, “het ek ontdek dat baarmoederkanker, wanneer dit vroeg gediagnoseer word, baie behandelbaar is. Sy beklemtoon dat elke vrou haar liggaam en haar menstruasiesiklus moet ken. “As enigiets buitengewoon lyk, maak seker jy word goed ondersteun deur die mediese stelsel. Moenie dat iemand jou bekommernisse afwys nie.
Sy voeg by dat geliefdes, familielede, gemeenskapsleiers en plaaslike gesondheidsorgverskaffers ook ‘n rol het om te speel. “Ondersteun, luister en moedig die vroue in jou lewe aan om vroegtydig hulp te soek,” sluit sy af.
KANSA se tolvrye Hulptoonbank (0800 22 66 22) is ‘n lyn vir kankerondersteuning, navrae, berading en verwysings. Dit verskaf inligting, ondersteuning en verwysings rakende kankersorg, teleberadingsdienste, KANSA Sorgsentrums nasionaal, huur van mediese toerusting, pruike, ondersteuningsgroepe, hulpbronne, asook KANSA Sorgtehuise waar pasiënte wat behandeling ver van die huis af ontvang tydens behandeling kan bly. KANSA kan ook help om pasiënte en oorwinnaars deur die openbare gesondheidsorgstelsel te lei.
- National Cancer Registry (NCR), NICD. (2025). NCR ASR Tables 2023. National Institute for Communicable Diseases. Beskikbaar: https://www.nicd.ac.za/wp-content/uploads/2025/04/NCR_ASR_tables_2023.pdf [Accessed 28 Jul. 2025].
- Olorunfemi G, Libhaber E, Ezechi OC, Musenge E. Trends and ethnic disparity in endometrial cancer mortality in South Africa (1999–2018): A population-based Age-period-cohort and Join point regression analyses. PLoS One. 2025;20(1 January). doi:10.1371/journal.pone.0313487
(Vir meer inligting, kontak asseblief vir Lucy Balona, Hoof: Bemarking en Kommunikasie by KANSA per e-pos lbalona@cansa.org.za. Skakel 011 616 7662 of op haar selfoon 082 459 5230.)
Navrae KANSA
0800 22 6622 Tolvry
072 197 9305 Engels en Afrikaans (slegs teks)
071 867 3530 isiXhosa, isiZulu, Sesotho, Setswana and Sepe (slegs teks)
KANSA Versorgsentrums
Maak kontak met KANSA op sosiale media platforms:
