Kolorektale Kanker – Die Krag van Balans – Vesel en Kolongesondheid
Terwyl genetika ‘n rol speel, maak leefstylkeuses ‘n groot verskil aan die risiko om kolorektale kanker te ontwikkel, sê Lorraine Govender, nasionale bestuurder: Gesondheid van die Kankervereniging van Suid-Afrika (KANSA), van een van die top vyf mees algemene kankers in Suid-Afrika.
#ColorectalCancerAwareness #ActiveBalancedLifestyle #LowerCancerRisk
Volgens die jongste uitgawe van die Nasionale Kankerregister (2022) is 4 684 nuwe gevalle van kolorektale kanker in 2022 aangemeld. Dit is die tweede mees algemene kanker wat mans affekteer, met ‘n geskatte lewenslange risiko van 1:76, en die derde mees algemene kanker onder vroue, met ‘n lewenslange risiko van 1:124.
“Die goeie nuus is dat die opneem van gesonde gewoontes kan help om die risiko van kolorektale kanker te verminder en algehele welstand te verbeter,” sê Govender.
Die krag van balans
Terwyl vanjaar se Wêreldgesondheidsdag, op 7 April, fokus op die verbetering van moeder- en pasgebore gesondheid onder die vaandel van ‘Gesonde begin, hoopvolle toekoms’, bied dit ook die geleentheid om na te dink oor goeie gesondheid vir die hele gesin.
“Die tema, wat daarop gemik is om die aandag te vestig op die vermindering van voorkombare sterftes en die prioritisering van die welstand van moeders en babas, is nie ver verwyderd van een van die sleutelboodskappe wat KANSA voortdurend beklemtoon nie,” voeg Govender by, “naamlik voorkoming is beter as genesing.”
Een van die aanbevole maniere om kanker te vermy, is deur positiewe lewenstylkeuses. “Dit gaan daaroor om klein, konsekwente lewenstylveranderinge aan te bring wat ‘n groot verskil kan maak,” deel Govender.
Fokusareas wat aanbeveel word, sluit in om slim te eet, fisiese beweging, ‘n gesonde gewig te handhaaf en skadelike gewoontes soos rook en alkohol te vermy.
Baie vesel word aanbeveel
Alhoewel die meeste van hierdie gebiede vanselfsprekend is, verwys slim eet in terme van die voorkoming van kolorektale kanker spesifiek na die handhawing van goeie dermgesondheid. Benewens die vermindering van die hoeveelheid rooi- en verwerkte vleis wat verbruik word, om gehidreer te bly en die inname van voedsel wat probiotika en prebiotika bevat, soos sekere soorte jogurt met bygevoegde kulture, te verhoog, moet Suid-Afrikaners ook seker maak dat hulle genoeg dieetvesel inkry. Dieetvesel word dikwels na verwys as die ‘sewende voedingstof’ en is afkomstig van bronne, soos graan, groente, vrugte, peulgewasse en neute.
‘n Sambreeloorsig van 2025 in die Food and Nutrition Research Journal (1) toon dat hoe hoër die dieetveselinname, hoe laer is die risiko van verskeie kankers, veral in die spysverteringstelsel, voortplanting en urienstelsels.
Daar is sterk bewyse dat die eet van 90 gram volgraankos daagliks die risiko vir kolorektale kanker met 17 persent verminder. Wat meer is, om elke dag groter hoeveelhede volgraankos te eet, verminder die risiko nog verder. Dit is gepubliseer in die derde deskundige verslag, getiteld Dieet, voeding, fisieke aktiwiteit en kanker: ‘n globale perspektief, wat ‘n omvattende hulpbron is wat ontwikkel is deur die Wêreldkankernavorsingsfonds en die Amerikaanse Instituut vir Kankernavorsing (6).
Die twee hooftipes vesel wat in voedsel voorkom, is oplosbaar en onoplosbaar, met eersgenoemde wat in water oplos en laasgenoemde nie. Oplosbare vesel vorm ‘n gelagtige materiaal in die maag wat vertering vertraag. Dit kan help om cholesterol en bloedsuiker te verlaag. Oplosbare vesel word tipies aangetref in hawer, ertjies, boontjies, appels, piesangs, avokado’s, sitrusvrugte, wortels, gars en psyllium.
Onoplosbare vesel ondersteun die beweging van materiaal deur die spysverteringstelsel en voeg grootmaat by stoelgang. Dit kan dus nuttig wees vir mense wat hardlywigheid het of nie instaat is tot gereelde stoelgang nie. Sommige goeie bronne van onoplosbare vesel is volkoringmeel, koringsemels, neute, boontjies en groente, soos blomkool, groenbone en aartappels. Die meeste veselryke plantvoedsel bevat beide oplosbare- en onoplosbare vesel. Die hoeveelheid van elke tipe vesel wissel met die tipe plant, soos of dit ‘n vrugte, groente of volgraan is. Maar jy kan albei soorte vesel kry deur ‘n verskeidenheid veselryke kosse te eet.
KANSA beveel aan dat wanneer jy kos koop, die etikette lees en kyk vir die gram vesel per porsie of per 100g. Kies kos met ‘n hoë veselinhoud of 6g per 100g, met die bron van vesel 3g of meer per 100g.
Ook vroeë opsporing
“Ten spyte van positiewe leefstylkeuses, is gereelde sifting ook van kritieke belang,” deel Govender. “Kolorektale kanker ontwikkel dikwels sonder simptome in sy vroeë stadiums, en ons weet dat vroeë opsporing van enige tipe kanker lewens kan red.”
Siftingsopsies sluit in stoelgangtoetse en ‘n kolonoskopie of sigmoïdoskopie. Fekale okkultiese bloedtoetse (FOB) is beskikbaar teen R100 by KANSA se Sorgsentrums. Dit is ‘n selftoets-tuisstel wat ontwerp is om die teenwoordigheid van verborge of ‘okkulte’ bloed in ontlasting op te spoor, wat belangrik kan wees in die sifting vir vroeë opsporing van kolorektale kanker.
Enigiemand van 45 jaar en ouer, of diegene met ‘n familiegeskiedenis van kolorektale kanker, word aangemoedig om hul algemene praktisyns of klinieke te raadpleeg oor siftingsopsies. Daarbenewens word almal aangeraai om na hul liggame te luister en simptome te herken wat veranderinge in dermgewoontes kan insluit – diarree of hardlywigheid; bloed in stoelgang of rektale bloeding; onverklaarbare gewigsverlies; en aanhoudende buikpyn of ongemak.
Neem beheer oor jou gesondheid
‘n Gebalanseerde leefstyl, ingeligte keuses en gereelde vertonings kan help om die risiko vir kolorektale kanker te verlaag. Eet goed, bly aktief en prioritiseer jou welstand.
References
- Food & Nutrition Research 2025, 69: 11034- http://dx.doi.org/10.29219/fnr.v69.11034
- British Journal of Nutrition , Volume 122 , Issue 6 , 28 September 2019 , pp. 605 – 615 DOI: https://doi.org/10.1017/S0007114519001454
- Dietary Reference Intakes for energy, carbohydrate, fibre, fat, fatty acids, cholesterol, protein, and amino acids (macronutrients). National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. https://nap.nationalacademies.org/read/10490/chapter/1.
- https://longevity.stanford.edu/lifestyle/2024/04/08/what-is-fibre-and-why-is-it-important-for-the-microbiome/
- https://www.aicr.org/research/the-continuous-update-project/colorectal-cancer/
- Hullings, A. G., Sinha, R., Liao, L. M., Freedman, N. D., Graubard, B. I., & Loftfield, E. (2020). Whole grain and dietary fiber intake and risk of colorectal cancer in the NIH-AARP Diet and Health Study cohort. The American Journal of Clinical Nutrition, 112(3), 603-612. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqaa161
Vir meer inligting, kontak asseblief vir Lucy Balona, Hoof: Bemarking en Kommunikasie by KANSA per epos lbalona@cansa.org.za. Skakel 011 616 7662 of op haar selfoon 082 459 5230.)
Navrae KANSA
0800 22 6622 Tolvry
072 197 9305 Engels en Afrikaans (slegs teks)
071 867 3530 isiXhosa, isiZulu, Sesotho, Setswana and Sepe (slegs teks)
KANSA Versorgsentrums
Maak kontak met KANSA op sosiale media platforms:
